Sarkazm

Sarkazm, Türkçe'si istihza anlamına gelen söz(müş)dür. İstihza kelimesini bugün öğrenmiş olsam da sarkazm isimli konuşma stili kanımca oldukça zevkli ve güzel bir şey. Bazı insanlar kinayedir, tarizdir veya mecazdır bu tip sözcüklerle karıştırırlar. Yalnız maalesef bu sözler sarkazmı oluşturan faktörler (Gariptir bu sefer biliyorum bunların anlamını). Kinaye söylemek istediğiniz şeyi üstü kapalı olarak anlatmaya denir. Tariz dokundurmadır. Mecaz bir sözün başka anlamda kullanılmasıdır. Sarkazm ise bu bahsedilen üç öğenin iyi kötü karışımından oluşur. Alaycılık diye de çevirilebilir ama olay alay etmek olarak algılanmamalı bence. Gerçeği söyleyerek de sarkastik yaklaşabilirsiniz durumlara. Mecaz anlamıyla söylemek durumunda da değilsinizdir sözlerinizi.Olay genel itibariyle tonlama da biter. Anlaşılması çoğu insan için güç olabilir. Çay içersiniz, çok hoş olmuştur. Karşınızdaki insan da içki içmeyi seviyordur. Bu çay da çok pis kafa yapıyor dersiniz ufak bir ses tonuyla. Karşınızdaki insan bön bön bakmıyorsa, bu demektir ki o kişi ya sizi duymadı ya da çayın güzel olduğunu anlattığınızı fark etti. Bir başka örneği Pink Floyd'un pek ünlü şarkısında geçer. "All in all you are just another brick in the wall" (Altı üstü duvarda bir tuğlasın) derler "The Wall" isimli şarkıda. Aptalsın, safsın derler. Saf olduğun için demezler, saf olmaman için derler. Kara da olsa sarkazmdır benim gözümde. Bir de ironi ile çokça karıştırılır bu olay. Sarkazm ironinin bir alt kolu olarak görülebilir sanırım. Genel ve kabul görülür ironi tanımı, trajik olanın komikliği, komik olanın trajikliğinde yatar. Olması gerekenin olmadığı ve olmaması gerekenin olduğu durumlar üzerine yazılan hikayeler olarak nitelendirilebilir. Türkiye'deki en güzel ironilerden biri yoksul ve ezilen halkın merkez sağa oy verirken, gelir düzeyi yüksek insanların sol partilere oy vermesidir. Bir de Che Guavera tişörtü giymek vardır ki, bu sanırım evrensel ironidir. Kapitalizme tamamen karşıt adamın, bir logo yapılıp onun üzerinden pazarlama hilesi yapılması olabildiğince ironiktir. Konumuz olan sarkazma geri dönecek olursak, sarkazm gerçekten değişik bir şey. Herkesin anlamasını beklemediğin bir şey. Anlatınca havası kaçan bir şey. Ama olabildiğince de zevkli bir şey. Alay ediyor gibisinizdir, fakat alay etmiyorsunuz, o kişiye bir başka şey anlatmaya çalışıyorsunuzdur. Bilakis bu sözler karşınızdakini acıtabilir, üzebilir. Üzsün diye geçiştirebileceğiniz insanlar olsa da, bazen üzmesin dediğiniz insanlar da olur. Bu gibi durumlar için alınası ilk önlem mesajda sarkastik ton kullanmamaktır. Sarkazm hakkında pek çok kişi değişik şeyler söylemiştir. Dostoyevski şöyle demiş mesela "Sarcasm: the last refuge of modest and chaste-souled people when the privacy of their soul is coarsely and intrusively invaded." Adam haksız diyemez kimse. Pek sevdiğim dizi karakteri Charlie Harper, en büyük loserlardan biri olan kardeşine "Sarcasm is for winners, Alan" demiştir. Bir çeşit yabancı dil, dil olmasa da lehçe olarak algılanabilir. Kısacası bu tip bir konuşma yapabilmeniz için aynı tip dili anlayabilen birilerinin de yanınızda olması gerekir. Hatta bir adım ötesi daha kötüdür, etrafınızdaki insanlardan çok daha fazla yapıyorsanız, onların salaklıklarını göstermek için yaptığınız bu sarkazm gün gelir sizi salak konumuna düşürebilir. Böyle durumlarda üzüntülenmenize lüzum yoktur bence. Ben zamanla üzüntülendim, sadece kendimden kaybettiğimin farkına vardım. Dolayısıyla, bu tonda konuşmayı tercih ediyorsak mallarla takılmamak gerekiyor. Berkay, yine burnu büyüklük yapıyorsun denilebilir. Tamam hafifletiyorum, en azından anlayabilecek birileriyle takılmak çok daha mantıklı olur. Hem kendimiz hem karşımızdaki için. Ne şiş yanar ne de kebap.